බෝල්ඩ්වින් රජු මෙහෙය වූ ශ්‍රේෂ්ඨ මොන්ට්ගිසාඩ් සටන
දොළොස්වන සියවසේ අග භාගය වන විට, කුරුස යුද්ධකරුවන් විසින් ශුද්ධවූ භූමියේ ස්ථාපිත කර තිබූ රාජ්‍යයන්, විශේෂයෙන් ජෙරුසලම් රාජධානිය, නිරන්තර තර්ජනයන්ට මුහුණ දෙමින් පැවතිණ. අභ්‍යන්තර ආරවුල්, සම්පත් හිඟකම සහ යුරෝපයෙන් ලැබෙන සහාය අඩුවීම වැනි ගැටලු රාශියක් මධ්‍යයේ ඔවුන්ගේ පැවැත්ම එල්ලී තිබුණේ නූලකිනි. මේ අතර, මුස්ලිම් ලෝකය තුළ නව, බලවත් නායකයෙකුගේ නැගී ඒම සිදු වෙමින් පැවතිණ - ඒ, සලා අල්-දීන් යූසුෆ් ඉබ්න් අයියුබ් හෙවත් සලාදින් ය. කෘතහස්ත යුධ සෙන්පතියෙකු මෙන්ම දක්ෂ රාජ්‍ය තාන්ත්‍රිකයෙකු වූ සලාදින්, ඊජිප්තුව සහ සිරියාව තම පාලනය යටතේ එක්සේසත් කර, ශුද්ධවූ භූමියෙන් කුරුස යුද්ධකරුවන් පලවා හැර, ඉස්ලාමීය පාලනය යළි ස්ථාපිත කිරීමේ දැඩි අභිලාෂයෙන් පසුවිය.
1177 වසරේ අග භාගයේදී, සලාදින් තම ජීවිතයේ විශාලතම යුධ ව්‍යාපාරය දියත් කළේය. වාර්තාවන්ට අනුව, විසිපන්දහසකට අධික අශ්වාරෝහක සහ පාබල සෙබළුන්ගෙන් සමන්විත වූ අතිමහත් හමුදාවක් සමග ඔහු ඊජිප්තුවෙන් ගමන් අරඹා, ජෙරුසලම් රාජධානියේ දකුණු දේශ සීමාව ආක්‍රමණය කළේය. ඔහුගේ මූලික ඉලක්කය වූයේ දකුණුදිග වෙරළ තීරයේ පිහිටි වැදගත් බලකොටුවක් වූ ඇස්කලෝන් (Ascalon) යටත් කර ගැනීමයි. එහෙත්, ඔහුගේ සැබෑ, අවසාන ඉලක්කය වූයේ ක්‍රිස්තියානි ලෝකයේ හදවත බඳු වූ ශුද්ධවූ ජෙරුසලම් නගරයම බව පැහැදිලි විය. ජෙරුසලමේ ආරක්ෂාව සඳහා ප්‍රමාණවත් හමුදා බලයක් නොමැති බව වටහාගත් සලාදින්, ජයග්‍රහණය පිළිබඳ දැඩි විශ්වාසයකින් යුතුව ඉදිරියට ඇදුණේය.
මේ මහා විපත හමුවේ, ජෙරුසලම් රාජධානියේ සිංහාසනය හෙබවූයේ ඉතාමත් තරුණ පාලකයෙකි - ඒ, එවකට යන්තම් දහසයවන වියේ පසුවූ සිව්වන බෝල්ඩ්වින් රජුය. කුඩා කල සිටම ලාදුරු රෝගයේ දරුණුතම ස්වරූපයෙන් පීඩාවට පත්ව සිටි ඔහුගේ ශරීරය දුර්වල වෙමින් පැවතිය ද, ඔහුගේ ආත්ම ශක්තිය, ධෛර්යය සහ තම රාජ්‍යයත්, ඇදහිල්ලත් කෙරෙහි වූ කැපවීම අසමසම විය.
සලාදින්ගේ මහා ආක්‍රමණය පිළිබඳ පුවත ජෙරුසලමට ළඟා වූ විට, බොහෝ උපදේශකයින් රජුට අවවාද කළේ සෘජු ගැටුමක් මගහැර, නගරයේ පවුරු තුළ ආරක්ෂිතව සිටින ලෙසයි. සලාදින්ගේ හමුදාව හා සසඳන විට, බෝල්ඩ්වින්ට එක්රැස් කරගත හැකි වූයේ අතලොස්සක් වූ හමුදාවක් පමණි. එහි වූයේ නයිට්වරුන් තුන්සිය හැත්තෑපහක් (375) පමණ (මෙහි සැලකිය යුතු පිරිසක් ටෙම්ප්ලර් නයිට්වරු - Knights Templar - වූහ), ඇතැම් වාර්තාවලට අනුව පාබල සෙබළුන් දහස් ගණනක් පමණි. සංඛ්‍යාත්මකව එය සියදිවි නසාගැනීමක් බඳු අසමානතාවයක් විය.
එහෙත්, තරුණ බෝල්ඩ්වින් රජු පසුබැසීමට සූදානම් නොවීය. තම රාජධානියේ හදවතට එල්ල වූ තර්ජනය හමුවේ අක්‍රියව සිටීම ඔහු ප්‍රතික්ෂේප කළේය. ගැඹුරු කතෝලික භක්තිකයෙකු වූ ඔහු, දෙවියන් වහන්සේගේ රැකවරණය කෙරෙහි අචල විශ්වාසයක් තැබීය. ඔහු තම කුඩා හමුදාව එක්රැස් කර, සලාදින්ව හමුවීමටත්, හැකිනම් ඔහුගේ ඉදිරි ගමන වැළැක්වීමටත් තීරණය කළේය. මෙම නිර්භීත තීරණයට ඔහුගේ පක්ෂපාතී වංශාධිපතීන් සහ නයිට්වරු ද එක් වූහ. ඒ අතර, ධෛර්ය සම්පන්න එහෙත් මතභේදාත්මක චරිතයක් වූ චැටිලන්හි රෙනෝල්ඩ් (Raynald of Châtillon), ඉබෙලින්හි බැලියන් (Balian of Ibelin) වැනි ප්‍රභූවරු ද, ටෙම්ප්ලර් නයිට්වරුන්ගේ ප්‍රධානියා (Grand Master) වූ ශාන්ත අමාන්ඩ්හි ඕඩෝ (Odo of St Amand) යටතේ අසූ දෙනෙකුගෙන් යුත් ටෙම්ප්ලර් නයිට් කණ්ඩායමක් ද විය. වඩාත් වැදගත් ලෙස, බෙත්ලෙහෙමේ රදගුරුතුමන් ද, ක්‍රිස්තුස් වහන්සේ කුරුසියේ ඇණ ගසනු ලැබූ ශුද්ධවූ කුරුසියේ අති පූජනීය ධාතු කොටසක් රැගෙන හමුදාව සමග එක් විය. මෙම ශුද්ධවූ ධාතුව, කුරුස යුද්ධකරුවන්ගේ ඇදහිල්ලේ සහ ධෛර්යයේ ප්‍රබලතම සංකේතය වූ අතර, ඔවුන් විශ්වාස කළේ එහි හාස්කම් බලයෙන් දෙවියන් වහන්සේගේ පිහිට තමන්ට ලැබෙනු ඇති බවයි.
බෝල්ඩ්වින් රජු තම කුඩා හමුදාව සමග ජෙරුසලමෙන් පිටත්ව ඇස්කලෝනය බලා ගමන් ඇරඹීය. ඔවුන්ගේ ගමන, හුදු යුධ මෙහෙයුමක් පමණක් නොව, ඇදහිල්ලේ සහ යාච්ඤාවේ ගමනක් ද විය. රදගුරුතුමන් විසින් ශුද්ධවූ කුරුසියේ ධාතුව ඔසවාගෙන පෙරටුව ගමන් කරද්දී, රෝගී රජු සහ ඔහුගේ භටයෝ දෙවියන් වහන්සේගෙන් ජයග්‍රහණය අයැද සිටියහ.
මේ අතර, සලාදින් ඇස්කලෝනය වටලා සිටි නමුත්, බෝල්ඩ්වින් රජු කුඩා හමුදාවක් සමග පැමිණ ඇතැයි යන පුවත ලද ඔහු, එය එතරම් තර්ජනයක් ලෙස සැලකුවේ නැත. තරුණ, රෝගී රජු සහ ඔහුගේ අතලොස්සක් වූ හමුදාව පහසුවෙන් පරාජය කළ හැකි යැයි සිතූ සලාදින්, ඇස්කලෝනය වැටලීම සඳහා හමුදාවේ කොටසක් ඉතිරි කර, ප්‍රධාන හමුදාව සමග ජෙරුසලම දෙසට ගමන් කිරීමට තීරණය කළේය. ඔහු කෙතරම් උඩඟු වී ද යත්, තම හමුදාවේ විනය සහ සැකැස්ම පිළිබඳව නිසි අවධානයක් යොමු කළේ නැත.
නොවැම්බර් 25 වන දින, සලාදින්ගේ හමුදාව රම්ලා නගරය අසල මොන්ට්ගිසාර්ඩ් නම් ස්ථානයට ළඟා වෙමින් සිටියහ. ජයග්‍රහණය අත පොවන මානයේ යැයි සිතූ ඔහුගේ හමුදාව, විනයකින් තොරව, විසිරී, දිගු තීරුවක් ලෙස ගමන් කරමින් සිටියහ. ඔවුන් ඒ වන විට කුඩා දිය පාරක් හෝ ගිරි දුර්ගයක් තරණය කරමින් සිටි අතර, බොහෝ සෙබළුන් තම ආයුධ පවා නිසි ලෙස සූදානම් කරගෙන නොසිටියහ. සලාදින් සහ ඔහුගේ සෙන්පතියන්, බෝල්ඩ්වින්ගේ හමුදාව තවමත් ඇස්කලෝනය අසල හෝ වෙනත් දිශාවක ඇතැයි උපකල්පනය කරමින්, කිසිදු ක්ෂණික තර්ජනයක් අපේක්ෂා නොකළහ. එය දෛවයේ සරදමක් හෝ දේව කැමැත්තෙන් උදා වූ අනගි අවස්ථාවක් විය.
බෝල්ඩ්වින් රජු සහ ඔහුගේ සෙබලුන්, සලාදින්ගේ හමුදාවේ මෙම අවිධිමත්, අනාරක්ෂිත තත්ත්වය දුටහ. සතුරාගේ අතිමහත් සංඛ්‍යාව දෙස බැලූ විට පවා, මේ අනපේක්ෂිත අවස්ථාවෙන් ප්‍රයෝජන නොගතහොත්, ජෙරුසලම අහිමි වීම වැළැක්විය නොහැකි බව ඔවුහු වටහා ගත්හ. තරුණ රජුගේ නහර තුළ වූ රණශූර ලේ සහ ඇදහිල්ලේ ගින්න ඇවිලී ගියේය.
ඒ මොහොතේ, මොන්ට්ගිසාර්ඩ් හි දූවිලි සහිත තැනිතලාව මත, ඉතිහාසයේ අමරණීයම වීර ක්‍රියාවන්ගෙන් එකක් සිදුවීමට සූදානම් විය. සිව්වන බෝල්ඩ්වින් රජු, තම අශ්වයාගෙන් බැස, ශුද්ධවූ කුරුසියේ ධාතුව ඉදිරියේ දණින් වැටී, දෙවියන් වහන්සේට යාච්ඤා කළ බවත්, ජයග්‍රහණය හෝ මරණය තෙක් සටන් කරන බවට භාර වූ බවත් කියැවේ. ඔහුගේ ලාදුරු රෝගයෙන් විරූපී වූ මුහුණ දැඩි අධිෂ්ඨානයෙන් සහ ඇදහිල්ලේ ආලෝකයෙන් බැබළුණු බවත්, ඒ දර්ශනය ඔහුගේ කුඩා හමුදාව අසීමිත ධෛර්යයකින් පුරවාලූ බවත් වංශකතාකරුවෝ ලියා තබති. බෙත්ලෙහෙමේ රදගුරුතුමන් ශුද්ධවූ කුරුසියේ ධාතුව ඉහළට ඔසවා, දෙවියන් වහන්සේගේ ආශිර්වාදය ඉල්ලා සිටියේය.
ඉන්පසු, බෝල්ඩ්වින් රජු නැවත අශ්වයා පිට නැගී, තම කඩුව ඔසවා, "දෙවියන් වහන්සේ උදෙසා! ජෙරුසලම උදෙසා!" යනුවෙන් මොර දුන්නේය. එය, කුඩා එහෙත් සිංහ හදවත් දැරූ ඒ ක්‍රිස්තියානි හමුදාවට එල්ල කළ විධානය විය.
පළමුවෙන්ම කඩා වැදුණේ, ශාන්ත අමාන්ඩ්හි ඕඩෝගේ නායකත්වයෙන් යුත්, සුදු පැහැති සළුවල කළු කුරුසය ලකුණු කළ අභීත ටෙම්ප්ලර් නයිට්වරුන් 80 දෙනාය. ඔවුන්, කිසිදු පැකිලීමකින් තොරව, තමන් මෙන් සිය ගුණයකටත් වඩා විශාල සතුරු හමුදාවේ හදවතටම කඩා වැදුණේ, අකුණු පහරක් එල්ල කරන්නාක් මෙනි. ඔවුන්ගේ පිටුපසින්, බෝල්ඩ්වින් රජු සහ අනෙකුත් නයිට්වරු සහ පාබල සේනාංක, ගිගුරුම් හඬක් නංවමින්, සලාදින්ගේ විසිරී සිටි, සටනට සූදානම් නොවූ හමුදාව මතට කඩා පැන්නහ.
කුරුස යුද්ධකරුවන්ගේ හදිසි, වියරු ප්‍රහාරය හමුවේ සලාදින්ගේ හමුදාව සම්පූර්ණයෙන්ම වියවුලට පත් විය. බොහෝ දෙනෙකුට තම ආයුධ ගැනීමටවත්, සටන් සැකැස්මක් ගැනීමටවත් ඉඩක් ලැබුණේ නැත. ටෙම්ප්ලර් නයිට්වරු සහ අනෙකුත් Crusader නයිට්වරු, තම බර අශ්වයන් සහ දිගු ලන්ස (lances) උපයෝගී කරගනිමින්, සතුරු සේනාංක මැදින් මාරාන්තික ලෙස කපාගෙන ගියහ. බෝල්ඩ්වින් රජු, තම රෝගී තත්ත්වය නොතකා, සටනේ ඉදිරියෙන්ම සිටිමින් තම හමුදාව මෙහෙයවූ බව කියැවේ. ඔහුගේ අභීත පැමිණීම, සෙබළුන්ට අමතර ශක්තියක් විය. ශුද්ධවූ කුරුසියේ ධාතුවේ දිස්නය සහ රදගුරුතුමන්ගේ යාච්ඤා, ඔවුන්ගේ ඇදහිල්ල තවත් දැඩි කළේය.
සලාදින්ගේ හමුදාව, මීට පෙර කිසි දිනෙක අත්විඳ නොතිබූ තරමේ දරුණු පරාජයකට මුහුණ දෙමින් සිටියහ. සටන් බිම ලෙයින් නැහැවී ගිය අතර, සලාදින්ගේ දහස් ගණන් සෙබළුන් මිය ගියහ. ඔහුගේ ප්‍රධාන ආරක්ෂකයින් (mamluks) පවා කුරුස යුද්ධ ප්‍රහාරය හමුවේ විනාශ විය. සලාදින්ට තම ජීවිතය බේරා ගැනීමට හැකි වූයේ යන්තමිනි. ඔහු, තම පෞද්ගලික ආරක්ෂක භටයින් කිහිප දෙනෙකු සමග, වේගවත් ධාවන ඔටුවෙකු පිට නැගී, යුධ බිමෙන් පලා ගියේය. ඔහුගේ අතිමහත් හමුදාවෙන් ඉතිරි වූයේ සුළු පිරිසක් පමණි. ඔවුන් ද, තම ආයුධ සහ ගමන් මලු පවා අතහැර, වියරුවෙන් ඊජිප්තුව බලා පලා ගියහ.
මොන්ට්ගිසාර්ඩ් සටන, කුරුස යුද්ධ ඉතිහාසයේ අතිශය තීරණාත්මක සහ අදහාගත නොහෙන ජයග්‍රහණයන්ගෙන් එකකි. බෝල්ඩ්වින් රජුගේ කුඩා හමුදාව, සලාදින්ගේ මහා සේනාව මුළුමනින්ම පාහේ විනාශ කර දැමීය. කුරුස යුද්ධකරුවන්ගේ පාඩු අවම වූ අතර (නයිට්වරුන් ස්වල්ප දෙනෙකු සහ පාබල සෙබළුන් දහසක් පමණ මිය ගිය බවට ගණන් බැලේ), සලාදින්ගේ පාඩු අතිමහත් විය (ඔහුගේ හමුදාවෙන් 90%ක් පමණ මිය ගිය හෝ සිරකරුවන් වූ බවට ඇස්තමේන්තු කෙරේ).
මෙම ජයග්‍රහණය ජෙරුසලම් රාජධානියට ක්ෂණික සහනයක් ගෙන දුන්නේය. සලාදින්ගේ ආක්‍රමණය මුළුමනින්ම ව්‍යර්ථ වූ අතර, ශුද්ධවූ නගරය ආරක්ෂා විය. ජෙරුසලමේ වැසියෝ, දෙවියන් වහන්සේට ස්තුති කරමින් මහා දේව මෙහෙයන් පැවැත්වූහ. තරුණ ලාදුරු රජු, බෝල්ඩ්වින්, වීරයෙකු ලෙස පිළිගැනීමට ලක් විය. ඔහුගේ නායකත්වය, ධෛර්යය සහ සියල්ලටම වඩා ඔහුගේ නොසැලෙන ඇදහිල්ල, මෙම ප්‍රාතිහාර්‍යය ජයග්‍රහණයට හේතු වූ බව සියල්ලෝම විශ්වාස කළහ. එය ඔහුගේ පාලන සමයේ උච්චතම අවස්ථාව විය. සලාදින්ගේ පෞද්ගලික කීර්තියට ද මෙම පරාජය බලවත් කැළලක් විය.
මොන්ට්ගිසාර්ඩ් සටන, බලාපොරොත්තු සුන් වූ මොහොතක, අසීමිත බාධක හමුවේ, ඇදහිල්ලේ සහ ධෛර්යයේ බලයෙන් ලබාගත් අසිරිමත් ජයග්‍රහණයක් ලෙස ඉතිහාසයේ සදා නොමැකෙනු ඇත. එය, ශාරීරික දුබලතාවයන්ට වඩා ආත්ම ශක්තියේ වැදගත්කම ද, සංඛ්‍යාත්මක බලයට වඩා උපායශීලී බව, නිර්භීත නායකත්වය සහ සියල්ලටම වඩා දෙවියන් වහන්සේ කෙරෙහි තැබූ අචල විශ්වාසයේ බල මහිමය ද ලොවට කියා පෑ අවස්ථාවකි.